Степановтар хааннара быстыбатаҕа…

Хас сыл аайы биһиги дойдубут ыам ыйын 9 күнүн бэлиэтиир. Бу кыайыы күнэ биһиги дойдубутугар уонна хас биирдиибитигэр улахан суолталаах! Хас да сыллар аастыннар, биһиги син биир эһээлэрбит, хос эһээлэрбит хайдахтаах курдук геройдуу сэриилэспиттэрин хаһан да умнуохпут суоҕа. Бу сэрии хас биирдии ыал дьыл5атын таарыйбыт диэтэхпинэ сыыспатым буолуо.

Ол курдук биһиги эһээбит, хос эһээбит Степанов Филипп Андреевич төлөннөөх сэрииттэн тыыннаах кыайан эргиллибэтэҕэ. Кини саамай бастакы хомуурга түбэһэн 1941 сыллаахха ыҥырыллан барбыта. От ыйыгар окко Мас Арыыга сырыттахтарына, окко киирбиттэрэ саҥа уонча күн буолбутун кэннэ, повестка кэлэн суһал баҕайытык сэриигэ барар буоллугут диэн соһуппуттар. Улаханнык сонньуйбакка, хайаан да эргиллиэм диэн санаалаах, ол курдук түргэн үлүгэрдик ыҥырыллан сэриигэ барбыт. Ытаан-соҥоон атаардахха саллаат тыыннаах эргийбэт, хайаан да эргиллиэ диэн санаалаах атаарыахтааххын диэнтэн буолуо, кэргэнэ Сааска эмиэ улаханнык ытаабакка-соҥообокко атаарбыт. Кини үс о5олоох со5отох хаалбыт: 1933 сыллаах төрүөт Сэмэн (8 саастаах), 1936 сыллаах Дьөгүөссэ (5 саастаах), 1939 сыллаах Валентина (2 саастаах). Маҥнай уопсайа биэс о5оломмуттар. Онтон иккитэ кыра саастарыгар өлбүттэр. Сэрии буолуон 11 сыл иннинэнэ 1930 сыллаахха кэргэннэммиттэр. Александра Николаевна төрүт Хатас сэлиэнньэтин олохтооҕо. Ойуу Хатын диэн сиргэ төрөөбүт. Билигин Новая Табага сирэ. Кыыс араспаанньата Корякина диэн. Онтон Филипп Андреевичтыын холбоһон Степанова буолбут.

Филипп Андреевич сэриигэ сылдьан кэргэнигэр Александра Николаевна5а барбытын тухары баара суо5а биирдэ эрэ сурук ыыппыт. Суругар ар5аа фронтка сылдьабын диэбит. О5олорун тустарынан ыйыппыт, үс о5отун, хайдах-туох сылдьалларын. Баһаалыста үтүлүктэ тигэн ыыт диэн көрдөспүт. Биһиги бу табаарыспынаан Петькалыын иккиэн окопа5а сытабыт диэн кэпсээбит. Ол онтукалара киниэхэ эрэ анаммат, уопсай барар, ол иһин ийэтэ уонна кэргэнэ элбэх үтүлүк, куллуку тигэн ыыппыттар: «Барыта фронтка, барыта кыайыы туһугар!» — диэн девизтаах. 

Биир тамыйахтаах ынах уонна биир уулаах биэ хаалбыт барарыгар. Ол биэҕин туттума, бардахха наада буолуо диэн суруйбут. Ол көлүллэр биэ эбит. Олох төннөн кэлэрдии сананан сылдьыбыт. Онтон уоттаах сэрии туһунан улаханнык суруйбатах. Тымныы сиргэ сытабыт окопа5а иккиэ буолан, үтүлүктэ тигэн ыытын эрэ диэн кылгастык суруйбут. Кэнники олох суруйбатах.

Похороннайа сэрии бүппүтүн кэннэ 1949 сыллаахха биирдэ эрэ кэлбит. Сүтэрэн кэбистибит диэн өр пенсия игин оноһуллубакка сылдьыбыт. Ол харчытын өлүөр диэри кэргэнэ Александра Николаевна отой да туппакка сылдьыбыт. Сэбиэттэрэ Сиэмэһэп Мэхээчэ диэн эбит, бу маннаа5ы Хатас олохтоо5о. Ол киһи «мин тиксэриэм» – диэн баран күн бүгүнүгэр диэри тиксэрэ илик диэн эбээбит, хос эбээбит күлэ-күлэ кэпсиир этэ.

Ханнык сиргэ охтубутун отой эмиэ кэнники билбиттэр. Ирдээн төрөппүт уолаттара бара сылдьыбыттар. Украина5а Харьковскай уобаласка Печенеги диэн сиргэ бырааттыы могила5а көмүоллүбүтүн көрбүттэр. 

Филипп Андреевич төрдө Горнай, Одуну нэһилиэгэ. 1909 сыллаах төрүөт. Кини кыра сылдьан ийэтин уонна аҕатын кытары Хатаска олохсуйбуттар. Аҕата Андрей, ийэтэ Агааппыйа. Син элбэх оҕоттон суос соҕотох Филипп Андреевич эрэ хаалбыт. Кыра эрдэ5иттэн ыарахан улэни билэн улааппыт. Сылгыһыттыыр, сылгы тутааччы, ат айааһааччы. Акка, сылгыга сыстаҕас буолуу, ханнык баҕарар дьоҕур курдук, айылҕаттан айдарыы буолар. Ат майгылара араас буолар, кинилэри айааһыыр – биир эмиэ туспа тургутуу. Филипп Андреевич кыанара бэрт буолан бэл ат бырахтаҕына, тэһиинин ат оройунан эһэ охсон, сиргэ тура түһэрин элбэх киһи сөхпүт-махтайбыт.

Улэһит бө5ө, таастаах сиринэн хаамар диэн ааттыыллар үһү: «Степанов Филипп тимир уллуҥахтаах, куруук таастаах сиринэн сылдьар» — диэн дьоннор кэпсииллэр. Күүстээх-уохтаах, ат айааһыыр-тутар, улахан сэниэлээх киһи, дьиҥнээх саха боотура. 

Филипп Андреевич сырдык кэриэһин аатын туһугар бэриниилээхтик быһаарыыны ылынан кэргэнэ Александра Николаевна огдообо, үс оҕолоох соҕотох хаалан баран, бэйэтин күүһүнэн салгыы олорбута. Бу Ийэ, биһиги эбээбит, хос эбээбит – туохха да холоммот хорсун быһыытынан сыаналаныахтаах. Урукку саха тыйыс майгытынан, туора дьоҥҥо харах уутун көрдөрбөт өбүгэ үгэһин тутуһан дуу, кини ытыы-соҥуу олорорун хайдах да гынан бэйэҕэр кыайан оҥорон көрбөт буолар эбиккин.  Бэйэтин олоҕун саҥалыы тэринэргэ дьулуспатаҕа, хаттаан ыал игин буолбатаҕа. Баччааҥҥа диэри биһиэхэ Филипп Андреевич туһунан кини киэҥ-холку майгылаах, сиэрдээх, тулуурдаах, дьулуурдаах, күүс-уох таһыччы киһи этэ диэн өйдөбүлү хаалларбыт. 

Степановтар хааннара быстыбатаҕа. 

Степанова Александра Николаевна ахтыыларыттан хомуйан, түмэн суруйда Валентина Андриановна Расторгуева, хос сиэнэ.