Климент Иванов: Дойдум дьонугар үтүө санаабын этэбин
Улуус баһылыгын дуоһунаһа олохтоох бэйэни салайыныы тиһигэр саамай тутаах буолар. Кини үлэтэ дириҥ ис хоһоонноох, киэҥ далааһыннаах. Баһылык улуус сайдыытын чугастааҕы кэмин эрэ буолбакка, кэлэр сылларга хайдах сайдыахтааҕын торумнуур, ол олоххо киирэригэр бөҕө тутул оҥорорго үлэни тэрийэн ыытар. Улууска норуот хаһаайыстыбатын бары салааларын, нэһилиэнньэ олоҕун-дьаһаҕын бары өттүнэн сайыннарыы улуус баһылыгын сатабыллаах салалтатынан ситиһиллэр.
2000-ча сыллартан саҕалаан олохтоох бэйэни салайыныы сокуонун быһыытынан, улуус главатын нэһилиэнньэ быыбардыыр. Онон дьон-сэргэ быыбар суолтатын кэлиҥҥи кэмҥэ өйдүүр буолла. Туох ханнык киһини өйүүбүт, салалтаҕа таһаарабыт – оннук таһымнаах олоххо олоробут.
Аны күһүн балаҕан ыйыгар улууспут баһылыгын быыбара буолаары турар. Улууска бу сүдү суолталаах, быһаарыылаах кэм. Ол иһин улуус баһылыктарын үлэтин ис хоһоонун, кини үлэтин түмүгэ улуус сайдыытыгар хайдах сабыдыаллаах буоларын иһиттэн көрбүт, билбит киһи быһыытынан биир дойдулаахтарбар санаабын этэргэ быһаарынным.
Билигин дойдубут уустук балаһыанньаҕа олорор. Анал байыанный дьайыы күүскэ бара турар. Арҕаа Европа дойдулара куомуннаһан Украинаны өйөөтөҕө буолан биһигини утары сэриигэ дьиҥ иһинэн кыттыһаллар. Экономикабыт сайдыытын араас санкцияларынан мэһэйдииллэрэ күүһүрэн иһэр. Анал байыаннай дьайыыга Россия норуота түмсүүлээҕин, кыайыыга дьулуурдааҕын көрдөрдө. Саха Сирэ анал байыаннай дьайыыга күүскэ уонна таһаарыылаахтык кыттар. Ону биһиги республикабытыттан 11 киһи Россия Геройун үрдүк аатын ылбыттара туоһулуур. Кинилэр истэригэр Сунтаар буойуттара эмиэ килбиэннээх холобур буоллулар. Кыайыыны ситиһэрбит саарбахтаммат.
Бу маннык уустук кэмҥэ миэстэтигэр үлэни өссө күүһүрдэрбит, араас өрүттээх уонна хабааннаах тэрээһини илиир-саҕалыыр дьоҕурдаах уонна уоппуттаах дьону салалтаҕа салгыы хаалларан олохпут сайдыытын тэтимин өссө тупсарарбыт ирдэнэр. Ону бары да өйдөөн олороҕут. Дойдубут халбаҥнаабат ис тутуллаах, судаарыстыба салайыытыгар кытаанах тирэх буоллаҕына ханнык да тас дойду түктэри дьалхаанын, сабыдыалын биһиги утарар кыахтаах буолабыт. Бу тэҥинэн Сахабыт Сирин норуотун хаһаайыстыбата, хас улуус экэниэмикэтэ, олоҕун таһыма бигэ, сайдыылаах буолара, тыа сирэ уонна биһиги, сахалар, норуот быһыытынан үйэлэргэ илдьэ сылдьар тылбыт, итэҕэлбит, дьарыкпыт, симэлийбэт төрүттэрэ.
Маны бэлиэтээн туран, Сунтаар улууһун баһылыгын буолаары турар быыбарыгар элбэхтик толкуйдаан, анааран көрөн баран, билигин тигинэччи уонна таһаарыылаахтык үлэлии сылдьар баһылыгы Григорьев Анатолий Васильевиһы талар тоҕоостоох эбит диэн түмүккэ кэллим. Дьэ, маннык быһаарыыбар туохха мин олоҕурдум:
1. Григорьев Анатолий Васильевич икки болдьоххо быыбар иннигэр ылыммыт программатын ситиһиилээхтик толорон, улууһун дьонун-сэргэтин ытыктабылын ылбыт.
Улууһу кини салайбыт кэмигэр норуот хаһаайыстыбатын сүрүн салаата – тыа хаһаайыстыбата, валовай бородууксуйаны оҥорууга республикаҕа 5 бастыҥ улуустар кэккэлэригэр киирдэ. Ситиһиилээхтик үлэлиир биирдиилээн фермердэр, бааһынай хаһаайыстыбалар, СХПК-р, кооперативтар ахсааннара элбээн иһэр. Ол иһигэр “Кириэстээх” СХПК-тан, “Күндэйэ” кооперативын, урбаанньыт «Татыйыына” коллективын үлэлэрин уоппута республикаҕа киэҥник тарҕанна, бэлиэтэннэ.
2. Капитальнай тутуу, бөһүөлэктэри тупсарыы үлэтэ, суол оҥоһуута күүскэ барда. Хаарбах дьиэттэн көһөрүү, онтон да атын программалар чэрчилэринэн элбэх квартиралаах таас дьиэлэр, кулууптар, оскуолалар, балыыһалар, спортзаллар тутулуннулар. Уопсайынан дьон-сэргэ олоҕун тупсарар, сынньанарга аналлаах үгүс былааннаах үлэ ыытылынна. Үүнэн турар 2025 эрэ сылы көрөр буоллахха: Сунтаарга 450 оҕолоох лицей, Өтөөкү мкрн тупсарыыта, 6 исписээлиистэр дьиэлэрэ, Кириэстээххэ «Саргы түһүлгэтэ», баһаарынай часть, Кэмпэндээйигэ 30 квартиралаах дьиэ, Аллаҥаҕа икки 4 квартилаах дьиэ, Тойбохойго 2 уонна 4 квартиралаах олорор дьиэ, баһаарынай часть, Уһун Күөлгэ – 6 квартиралаах дьиэ уонна да атын үлэлэр ыытылла тураллар. Улуус атын эйгэлэригэр бара турар үлэни киһи ааҕан да сиппэт. Бу барыта Григорьев А.В. баһылыктаах улуус администрацията араас таһымнахх бюджеттартан киирэр үптээх-харчылаах программаларга сөптөөхтүк киирсэн, Аҕа баһылык дьаныардаахтык туруорсан ыытыллар үлэлэрэ үтүө түмүктээх буолуохтаах.
3. Маннык уустук кэмҥэ үүнэр көлүөнэҕэ, ычакка уһулуччу болҕомто ууруллуохтааҕа саарбаҕаламмат. Бу үлэ улууска эрдэттэн былааннанан ыытыллар. Ыччат, нэһилиэнньэ духовнай, культурнай, эт-сиин өттүнэн сайдыытыгар туһаайан араас фестиваллар, култуура көрүҥнэригэр, спортка күрэхтэһиилэр тиһигин быспакка үрдүк тэрээһиннээхтик ыытыллаллар. Улуу киһибит С.А. Зверев төрөөбүтэ 125 сылыгар аналлаах дьаһаллары республика үрдүнэн ыытарга көҕүлээһини көтөҕөн, бары улуустарга тэрээһиннэр ыытылла тураллар.
4. Улуус баһылыга Григорьев А.В. кадрдары аттаран туруорууга улахан суолта биэрэн нэһилиэктэр баһылыктара, улуус баһылыгын киин аппаратын кадрдара ситимнээхтик, көхтөөхтүк, ситиһиилээхтик үлэлииллэр. Үөһэттэн үлэ туругар сөптөөх ыйытыктар, быһаарыылар туруоруллар, ылыныллар буолан эппиэтинэстэрэ үрдүк.
5. Баһылык Григорьев А.В. дьон кыһалҕатыгар болҕомтолоохтук сыһыаннаһар, чугастык ылынар уонна көмөлөһөргө дьулуһар. Ити кини киһи, салайааччы быһыытынан үрдүк хаачыстыбатын туоһулуур.
6. Улуус кыһалҕалаах уонна наадалаах боппуруостарын сөптөөхтүк ырытан уонна итэҕэтиилээхтик дакаастаан республика салайар уорганнарыгар туруорсар уонна өйөбүлү ылары ситиһэр. Бу салайааччы буолаары турар быыбардарга булгуччу учуоттаныахтаах дьоҕура буолар.
7. Григорьев Анатолий Васильевич улуус сайдыытын боппуруостарыгар үлэ ветераннарын, өр сылларга үлэни салайыыга уоппуттаах дьону кытары сибээһин быспат, сүбэлэһэр. Сорох салайааччылар курдук “барытын мин оҥордум” — дии -дии түөһүн тоҥсуммат. Ол курдук, үлэ тэрээһинигэр буспут хаппыт, республикаҕа киэҥник биллэр дьону — Евсеев Матвей Николаевиһы, Кырбасов Семен Васильевиһы, Омуков Виктор Викторовиһы, Сунтаар улууһун салайбыт дьону: Александр Иннокентьевич Петровы, Анатолий Афанасьевич Поповы, Михаил Викторович Никифоровы, Владимир Иванович Тихоновы кытары сибээһин сүтэрбэт. Бу кини былыр-былыргыттан баар «кырдьаҕаһы хааһахха уга сылдьан сүбэлэт» диэн өбүгэ номох тылыгар олоҕуран ааспыт сыллар уоппуттарын түмэн саамай сөпкө бүгүн баары дьаһайар, инникини түстүүр. Уонна А.В. Григорьев олоҕун соругунан ааҕар өйдөбүлэ: “Сириҥ-дойдуҥ сайдан кэлбит остуоруйатын билбэт буоллаххына, аныгыны анаарарыҥ, кэскилгин түстүүрүҥ ыарахан буолуо”.
Түмүктээн эттэхпинэ үлэ-хамнас үөһүгэр сылдьар, өссө даҕаны таһаарыылаахтык үлэлииргэ дьоҕурдаах Григорьев Анатолий Васильевич аны күһүн буолаары турар баһылык быыбарыгар саамай тоҕоостоох кандидат дии саныыбын уонна биир дойдулаахтарым эмиэ өйүөхтэрэ диэн эрэнэбин. Түмсүүлээх буолуоҕуҥ, инники сайдыыга дьулуһуоҕуҥ!
Климент Иванов, Саха республикатын бочуоттаах олохтооҕо, Гражданскай сулууспа ветерана.
+7 (999) 174-67-82
