Төрөппүт талбатыттан саха кылаастара аһыллыбаттар!

Быйылгы үөрэх дьылыгар маҥнайгы кылааска киирии уратыларын, бырапыыска төһө оруоллааҕын, сахалыы кылаастар кыһалҕаларын туһунан Дьокуускай куорат дьаһалтатын Үөрэх управлениетын начаалынньыгын солбуйааччы Мирослав Николаевич Афанасьевы кытта көрсөн кэпсэттим.

– Мирослав Николаевич, быйылгы үөрэх дьылын дааннайдарын илиибэр бу тутан олоробун. Ыйытыым маннык: Дьокуускай оскуолаларыгар саха кылааһа тоҕо кэмчиний? Төрүөтэ тугуй?

– “Куорат оскуолаларыгар саха кылааһа тиийбэт буолан оҕолор сахалыы үөрэммэттэр” диэн алҕас өйдөбүл баар. Оҕо ханнык тылынан үөрэнэрин төрөппүт бэйэтэ талар, сайабылыанньа толороллоругар анал түһүмэх баар, онно хайаан да ыйар. Төрөппүт саха кылааһын талбатыттан саха тылынан үөрэтэр кылаастар аһыллыбаттар диэн этиэхпин баҕарабын. Биир сүрүн төрүөтэ – ити.

– Арай саха кылааһыгар үөрэниэн баҕалаахтар элбээн кылаас туолан хаалар. Хапсыбакка хаалбыт оҕолору баҕалаах оскуолатыгар саха кылааһынан хааччыйаҕыт дуо?

– Оскуола хааччыйыахтаах. Үөрэх дьылын саҥатыгар үөрэнээччилэр, ахсааннара үөрэх былаана уо.д.а. барыта чопчу быһаарыллар, сайаапкалар эрдэ көрүллэллэр. Баҕалаахтар элбэх буоллахтарына, аһыллыан сөп.

– Нуучча кылааһыгар үөрэнэр, эбиитин саха тылын, литературатын биридимиэт быһыытынан үөрэтэри талбатах оҕолор саха тылыгар төрүт үөрэммэттэр буоллахтара?

– Баҕарар буоллахтарына, “саха тыла – кэпсэтии тылыгар” элективнэй куурустарга, факультативтарга сылдьан дьарыктаныахтарын сөп. Итини таһынан СӨ-тин норуоттарын култуурата диэн анал биридимиэттэр бааллар. Өскөтүн төрөппүт оҕотугар саха тылын, литературатын төрүт үөрэттэриэн аҕарбат буоллаҕына – көҥүлэ. Күүс өттүнэн күһэйэн үөрэтэр ханнык да сокуон суох. Ити атын биридимиэттэргэ эмиэ сыһыаннаах. Арай булгуччу үөрэтиэхтээх биридимиэттэригэр хайаан да үөрэнэллэр.

– “Бырапыыскалаах оскуолабытыгар хапсыбакка хааллыбыт” диэн төрөппүттэр айдаарар түгэннэрэ элбэх.

– Оҕолору маҥнайгы кылааска ыларга дойду үрдүнэн олоҕурбут ирдэбиллэр бааллар. Онно олоҕуран оҕолору ылабыт. Бырапыыскалаах оскуолаларыгар хапсыбакка хаалбыт түгэннэр’, биллэн турар, бааллар. Эбии кылаастар кыайан аһыллар кыахтара суох буоллаҕына, чугас оскуолаларга ыытабыт. Оннук түгэн Классическай гимназияҕа сыл аайы тахсар. Быйыл эмиэ туолан бырапыыскалаах оҕолор кыайан хапсыбакка олороллор. Кинилэргэ 1 уонна 26-с №-дээх оскуолаларга миэстэ биэриэхпитин сөп.

– Дьокуускай оскуолаларын кылаастара мэлдьи тобус-толору үөрэнээччилээх буолаллар.

– Ирдэбил быһыытынан, кылаас уопсай иэниттэн биир оҕоҕо 2.5 кв.м. тиксиэхтээх. Оскуола иэниттэн тутулуктаах. Куорат оскуолаларын бырайыактара араас-араастар. Биир оскуолаҕа кылааска 30 оҕону ылыахпытын сөп эбит буоллаҕына, иккис оскуолаҕа 32-34 үөрэнээччини үөрэтиэхпитин сөп. Дьокуускай оскуолаларын кылаастара, ортотунан аахтахха, 26-28-тыы үөрэнээччилээхтэр.

– Аны туран төрөппүттэр үчүгэй оскуолаҕа оҕолорун үөрэттэрээри атын дьиэҕэ бырапыыскалыы сатыыллар. Бырапыыска төһө суолталааҕый?

– Бырапыыска улахан оруолу оонньообот. Төрөппүт оҕотун ханнык оскуолаҕа үөрэттэриэн баҕарар да ол оскуолаҕа сайабылыанньа суруйар кыахтаах. Саҥа ирдэбил быһыытынан, болдьохтоох кэмҥэ (временнай) бырапыыскалаах эбэтэр куоракка бырапыыската суох оҕолору миэстэ баар буоллаҕына, эмиэ ылабыт. Баҕарбыт оскуолаларыгар миэстэ суох буоллаҕына, биһиэхэ кэлэн ыйыталастахтарына ханнык оскуолаҕа миэстэ баарын сүбэлиэхпитин сөп. Сорохтор “бу оройуоҥҥа дьиэбит тутулла турар. Оҕобутун манна үөрэттэриэхпитин баҕарабыт” диэн ыспараапка аҕалааччылар, ону эмиэ учуоттуубут.

Хас саҥа оскуола тутуллара былааннарый?

Дьокуускай үөрэнээччитин ахсаана төһөнүй? Эбии үөрэх миэстэтин таһаарарга туох үлэ ыытылларый? Куоракка хас саҥа оскуола тутуллара былаанныылларый?

Евгений Григорьев, Дьокуускай куорат баһылыга:

– Ыстатыыстыка көрдөрөрүнэн, ааспыт (2021-2022 сс.) үөрэх дьылыгар хайа да сыллааҕар элбэх үөрэнээччилэммиппит. Үөрэнээччибит ахсаана 50 800-тэн тахсыбыта. Сыл аайы эбиллэ турар. Туох дьаһалларый ылабытый?

Түөрт сыл иһигэр 17 000 оҕоҕо эбии үөрэх миэстэтин таһаарар соруктаахпыт. Ол курдук, 5 эбии тутууну уонна 12 саҥа оскуоланы тутуохпут. Биэс эбии тутууттан үһүгэр федеральнай бүддьүөттэн 1 млрд 100 тыһ. кэриҥэ үбү ылбыппыт. Ол – Хатас, Пригород уонна 5-с №-дээх оскуолалар. 29-с, 26-с №-дээх оскуолалар федеральнай бүддьүөт үбүлэниитигэр киирбиттэрэ. 2024 сылга диэри үөрэх эбийиэктэригэр улахан хардыы оҥоһуллуоҕа.

Төрөппүттэр санаалара

Лариса Иванова, экэнэмиис идэлээх, икки оҕолоох ийэ:

– Улахан уолбут быйыл оскуолаҕа киирэр. Бырапыыскабытынан 16-с №-дээх оскуолаҕа хапсабыт. Сахалыы кылааска сайабылыанньа суруйбуппутугар “бу оскуолаҕа сахалыы кылаас суох” диэн ылбатахтара. Уопсай үөрэнэр оҕо ахсааныттан төһө эрэ % оҕо сахалыы үөрэниэн баҕарар буоллаҕына биирдэ саха кылааһа аһаллар эбит диэн өйдөөбүтүм. Инньэ гынан эбэбит олорор дьиэтин таһыгар баар оскуолаҕа барар буоллубут. Сайабылыанньабытын “Госуслуги” портал нөҥүө биэрбиппит. Эппиэт икки нэдиэлэнэн кэлбитэ. Олорор дьиэбититтэн ыраах да буоллар оҕобутун сахалыы үөрэттэрэр туһугар таһарбытыгар тиийэбит.

Тамара Федотова, медиа-тэрилтэ үлэһитэ, үс оҕолоох эдэр ийэ:

Быйыл орто оҕобут оскуола үөрэнээччитэ буолар. Улахан оҕобут үөрэнэр оскуолатыгар киирдэ, бирикээспит от ыйын саҥатыгар тахсыбыта. Сайабылыанньаны “Госуслуги” порталга муус устарга биэрбитим. Уонча күнүнэн “Докумуоннаргыт оригиналын аҕалыҥ” диэн ыҥырбыттара. Бу оскуолаҕа пропискабыт суоҕун үрдүнэн улахан оҕобут үөрэнэр буолан “преемственность” диэнинэн ылбыттара. Улахан оҕобут оскуолаҕа киириэҕиттэн туох да улахан уларыйыы суох эбит. Арай сайабылыанньа көрүллэр болдьоҕо эрэ кыратык ууһаан биэрбит. “Преемственность” диэни учуоттуур буолбуттара олус үчүгэй.