Site icon SAKHALIFE

Аартан айыллан

(Эрдэлээн этии)

Дьыл-күн айаннаан аастаҕын аайы Владимир Кондаков аата саха аймах өйүгэр-сүрэҕэр сөҥөн, этигэр-хааныгар иҥэн иһиэҕэ. Кинини дьон-сэргэ «Аартан айыллан» кэлбит килбиэн киһи быһыытынан ылбаҕайдык ылынара күүһүрэн, дириҥээн барыаҕа. Быһата, кини умсулҕаннаах уран олоҕо, албаралаах айана, ахсым айымньыта биир сомоҕо мэҥэ бэлиэ буолан, кэлэр олоҕу киэргэтэ сылдьыаҕа. Маннык сардаҥалаах санааны эрдэлээн этэргэ Владимир Алексеевич далааһыннаах далаанын төлкөлөҥн, түһүмэхтэрэ кыах биэрэллэр.

Биһигини кытта айа, амалыйа, арчылыы сылдьар атаспыт туспа тууралаах, атын айылгылаах киһи буоларын куойабытыгар-маҥкыбытыгар оҕустарбакка сылдьабыт. Биһиги аньыылаах-харалаах Сир дьонобут. Кэм-кэрдии аастаҕын аайы Куугунуур Куйаарбытыныын силбэһэр ситиммит синнээн иһэр. Быста-быста саманан салҕанар курдук. Эстэр-быстар эргиирдэр түөнэрэр, түҥкэлитэр түгэннэрэ түргэтиир курдук. Үйэлэр мөҥүрүүр мөхсүүлэригэр Аар Айыыларбыт айманан ылалларын сэрэтэр-өйдөтөр кирбии кэлимҥэ киирбиттэрин айыылартан айдарыылаах аман дьоммут билэн-билгэлээн эрдэхтэрэ. Бэлиэ, сэдэх дьонтон чулуулара, дуоланнара, угуйар ураннара Владимир Алексеевич буолара саарбаҕа суох. Араас айылгылаах дьоһун дьон баалларын биһирээн да биллэрбит, бар дьон барҕалаан билинэринэн быһаардахха, кэм-кэрдии кэлиминэн кини аата күрэс күөнтэһиини күөнүнэн силэйэн, инникилээн иһэр. Кини тэтимэ дарҕааннаах. Кини далааһына тахсыылаах. Кини көрүүтэ сулбу.

Бу имигэс этиилэри илиибит тардыбакка суруйабыт. Владимир Кондаков саха дьылҕатыгар сыһыаран, элбэх ыйытыктары ырыта, аныгылыы амалыйдахха, проблемалары туруортаата. Хоруйдары устар кэм уорҕаларынан айаннаан, ааһар аймалҕаннары арҕара ааһан, көстөрү-көстүбэти иһинэн эргийэн, өр сылларга көрдөөтө, дьонугар-норуотугар эгэлкэлээн эттэ. Толкуйу да тобулар торумнары оҥорон, тыын кутунан тылыннарда диэн эбэн этиэхтээхпит.

Аартан айыллан, «сирдээҕи илдьит» буолан, кэрэ аналланан кэлбит киһинэн үтүө санаалаах үгүс киһи ааҕара да, этэрэ да буолуо диэн ыксары ылынабыт. Аарыктаах аартыга үс сүрүн үөстэнэн уохтаахтык устарын билэ сылдьабыт. Хорук тымырын биир утаҕа – Аар Айыы итэҕэлин эргитии. Иккиһэ – өй, сүрэх үтүмэнин тилэри чинчийии. Үсүһэ – Айыы алгыһын чөлүгэр түһэрии. Тиһэҕэр, сулустаах суолдьут буолан, бар дьонугар сүбэ-соргу тыырыы, саҥа үйэ саҕаҕын саҥалыы сэгэтии. Бу барыта отучча кинигэтин киэҥ киэлитигэр кэпсэнэ, ытык тылынан ыпсарылла сылдьаллар. Владимир Алексеевич Кондаковы ол иһин Аартан айыллан кэлбит киһи диэн амалыйа ааттаатыбыт…

Философскай наука доктора, профессор, академик, суруйааччы Ксенофонт Уткин-Нүһүлгэн.

Бэс ыйын 23 күнэ 2009 сыл. Дьокуускай к.

Exit mobile version