Аар Айыылар уонна Аан Дойду айыллыыта — II

Салҕыыта

Үрүҥ Аар Тойон быһаарыытын бары бэрт сөп диэн биһирээтилэр уонна айан-тутан, үлэлээн-дьайан бардылар.

Бу кэмтэн ыла Айыы ойууттара атын Аар Айыыларга маннык туһаайан алгыс алгыыр буолбуттар.

Дьылҕа Тойоҥҥо уонна Уһун Дьурантаайыга:

Улуу Дьылҕа Тойон,

Төрөтөр оҕону төлкөлөө,

Үтүө дьылҕаны түстээ.

Уһун Дьурантаайы Суруксут

Уһун таас остолбоҕо

Улуу дьылҕата суруй.

Сүҥ Дьааһын Тойоҥҥо:

Сүллэр этиҥ доҕуһуоллаах

Дохсун Буурай Тойон!

Сүүнэ күүстээх

Сүҥ Дьааһын Тойон!

Көхсүттэн тэһииннээх,

Көмүскэс санаалаах,

Күн сирин дьонун,

Амарах санаалаах

Айыы дьонун!

Абыраа! Алҕаа!

Арчылаа! Араҥаччылаа! – диэн алгыыр.

Оттон Улуу Хотой Айыыга алгыс маннык саҕалаан этиллэр:

Бүппэт Маҥан Халлаан

Бүтэй бүлгүннээҕэ,

Бүрүө харахтааҕа,

Бүтүн күүстээҕэ!

Аламай маҥан халлаан

Арылы дьэргэлгэн харахтааҕа,

Аалыы көмүс кынаттааҕа,

Алҕаһаабат бэйэлээҕэ!

Үрдүк Мэндэл Халлаан

Үтүө көстүүлээҕэ,

Үтүрүллүбэт үчүгэйэ,

Үтүмэн ыйаахтааҕа,

Күн Айыы

Көмүскэс санаалааҕа,

Күүстээх бэйэлээҕэ,

Күпсүүр кынаттааҕа!

Аар Айыы

Аһыныгас сүрэхтээҕэ,

Айыы аймаҕын

Атаҕастаппат аналлааҕа,

Хотуулаах санаалааҕа,

Хотторбот оҥоһуулааҕа,

Холооно суох хорсуна

Улуу Хотой Айыы!!!

Аҕыс өттүбүттэн араҥаччылаа!

Тоҕус өттүбүттэн көмүскээ!

Күрүө Дьөһөгөй Тойоҥҥо алгыс маннык саҕаланар:

Сыһыы аайы

Сыспай сиэллээҕи үксэппит,

Толоон, тоҕой аайы тоҕуоруппут

Уордаах Күрүө Дьөһөгөй Тойон!

Улуу сыһыыларга

Түөрт түөрэм туйахтааҕы

Төтөлө суох үөскэт!

Уохтаах кымыһынан

Уруйдаа! Утахтаа!

Уолбат ойбонноо!

Уордаах уол оҕолорунан

Уруйдаа!

Айыы ойууна Ала Мылахсын Хотуҥҥа, атыннык эттэххэ, Иһэгэй Иэйэхсиккэ маннык этэн көрдөһүүтүн саҕалыыр:

Хонуу хордоҕой аайы

Хоноҕор муостааҕы хотолуппут,

Кэтит мэччирэҥнэргэ

Кэмэ суох элбэппит,

Ураа муостааҕы

Ууһатан дэлэппит,

Уйгуну-быйаҥы айбыт,

Араҕас илгэнэн

Айыы дьонун аһаппыт,

Сөрүүн сөлөгөйүнэн

Күн дьонун күндүлээбит,

Үгүс киһини үүт тураан олохтообут,

Өҥ-быйаҥ дьоллообут,

Эйэҕэс, ньэлбэҕэр бэйэлээх

Иһэгэй Иэйэхсит,

Атыннык эттэххэ,

Ала Мылахсын Хотун!

Эдьэҥ Иэйэхсиккэ Айыы ойууна маннык кэрэ тыллары этэр:

Итии имэҥи киллэрэн

Икки атахтааҕы

Инники дьылҕалаабыт,

Эр киһини эйэргэппит,

Дьахтар киһини налыппыт,

Күүстээх тапталы киллэрбит,

Күнү быһа санаппыт,

Орто Дойду олоҕун киэргэппит,

Үгүс үйэлэргэ уһаппыт,

Сылаас тапталынан,

Сүрэхтэри үөрдүбүт,

Туҥуй тапталынан

Доҕоттору тардыбыт,

Эдэр дьоҥҥо

Эйэни киллэрбит,

Сиппит дьоҥҥо

Ситэри сириэдиппит,

Айыы дьонугар

Аһымал санааны укпут,

Күн дьонугар

Көмүскэс үтүө санааны

Күннэтэ санаппыт

Эйэлээх эҥэрдээх

Эдьэҥ Иэйэхсит.

Ахтар Айыыһыкка алгыс эмиэ амарах, итии тылларынан саҕаланар:

Аҕа, Ийэ буолан

Ахтыһан таптаһан,

Кэргэннии буолан

Кэккэлэһэн сылдьан,

Эрдии-ойохтуу буолан

Имэҥнээхтик таптаһан,

Баарынан-суоҕунан

Баһаамнык уураһан,

Баччыр оҕону

Барҕалыыр түгэҥҥэ,

Уол оҕо кутун

Уу дьулайынан угааччы,

Кыыс оҕо кутун

Кытыаран тиксэрээччи,

Аҕыннарыылаах Ахтар Айыыһыт!

Оҕо малааһынын

Уохтаахтык ыытааччы,

Улаханнык үөрээччи,

Омуннаахтык күлээччи,

Үгүһү үөскэтээччи,

Олоҕу тыыннааччы,

Уостубат, бүппэт оҥорооччу,

Омуннаах үөрүүлээх

Улуу Ахтар Айыыһыт Хотун!

Аар Айыы итэҕэлэ. 1-кы чаас. с. 87-97

Аар Айыылар уонна Аан Дойду айылыыта