Үрүҥ Уолан: Улуус таһымыттан — өрөспүүбүлүкэ түһүлгэтигэр

Нам улууһун Түбэ нэһилиэгэр Петр Попов сырдык кэриэһигэр республика таһымнаах саха төрүт оонньууларыгар «Үрүҥ Уолан-2023» турнир буолан ааста. Үөһээ Дьааҥыттан, Ленскэйтэн, Бүлүүттэн, Кэбээйиттэн, Мэҥэ Хаҥаластан, Уус Алдантан, Горнайтан, Хатастан, Дьокуускайтан 36 бөҕөс күүстэрин, сымсаларын холостулар. Муҥутуур кыайыылаах дьоҥҥо-сэргэҕэ аата ааттанан 50 тыһыынча солкуобайынан наҕаарадаламмыт.

«Үс муҥутуур кыайыылаах биирдии куул «Үрүҥ Күөл» эбэ соботунан наҕараадаламмыта. Кыттааччылар махтал тылларын биллэрэн, өрөспүүбүлүкэҕэ оҕолорго ыытыллар тэрээһиннэр таһымнарын үрдэтэҕит диэн билиммиттэрэ», – диир Петр Попов уола  Николай Попов.

XVIII-с төгүлүн ыытыллар «Үрүҥ Уолан-2023» биэс көрүҥүнэн ыытыллыбыт.  Чорботон эттэххэ, көрүҥ аайы үс иһигэр киирбит уолаттар ботуччу сыаналаах бириистэринэн наҕараадаламмыттар.

«Үрүҥ Уолан-2023» күрэхтэһиигэ Түбэ нэһилиэгин тэрилтэлэрэ, Петр Попов аймахтара, Нам улууһун нэһилиэгин баһылыктара, чааһынай тэрилтэлэр  элбэх анабыл бириистэри туруорбуттарыттан кыттааччылар сирэйдиин-харахтыын сырдаан сүргэлэрэ көтөҕүллүбүтүн Николай Петрович этэр. Холобура,  Петр Попов однокурсниктара 15000  солк. сертификаты Горнайтан кэлбит Борис Андреевка анаабыттар.

Үс куобах

Барыларыттан ойуччу ойон Дьокуускайдааҕы педагогическай колледж устудьуона Иван Степанов Нам улууһун баһылыга Юрий Слепцов туруорбут телевизорын илдьэ барбыт; Нам «Хатан» спортивнай кулууптан Артем Сивцев күлүүс нобуорунан уонна үһүскэ тахсыбыт Айлан Николаев (ЯПК) музыкальнай колонканан наҕараадаламмыттар.

Тутум эргиир

Икки мүнүүтэҕэ 54-тэ эргийбит Мэҥэ Хаҥалас уола Арсен Федоров «Дыгын оонньууларын» алта төгүллээх кыайыылааҕа Николай Дьяконов туруорбут 10 000 солк. наҕараадаламмыт. Бэлиэтээтэххэ, эти-сиини бүтүннүүтүн уһугуннаран хамсатар тутум эргиир Николай Дьяконов хоруоҥката этэ диэтэхпитинэ сыыспаппыт буолуо. Иккис көрдөрүүлээх «Боотур» спортивнай кулууптан Аркадий Тимофеев принтерынан уонна Намнааҕы педогогическай колледж устудьуона Михаил Ботуев дрелинэн наҕараадаламмыттар.

Хапсаҕай

Киһи эрэ барыта күүтэр, сэргии көрөр хапсаҕай көрүҥэр Нам улууһун Хатырыгыттан Анатолий Тимофеев тэҥнээҕин булбакка,  «Колми» ХЭТ тэрилтэттэн 10 000 солк. сертификат ылбыт. Нам бөҕөстөрүгэр истиэнэлэрэ көмөлөспүтүн сэрэйиэххэ сөп, көбүөр утуу-субуу бастакыны-иккиһи үллэрэр – телевизоры 2 Хомустаахтан Айысхан Охлопков ылар. Оттон үһүс бочуоттаах миэстэҕэ «Үс куобах» түһүмэххэ бастыҥынан ааттаммыт Иван Степанов электрическай эрбиинэн наҕараадаланар.  «Колми» тэрилтэ генеральнай директора Николай Румянцев Саха сиригэр хапсаҕай киэҥ биһирэбили ыларыгар үгүс үлэни ыыппытын санатар тоҕоостоох.

Мас тардыһыы

Саха төрүт көрүҥнэригэр Михаил Семенов («Модун») Фрунзе нэһилиэгин баһылыга Роман Трофимов туруорбут «Штиль» эрбиитинэн  наҕараадаламмыт. Хатас мадьыныта Владислав Корякин убайдыы-бырааттыы Эверстовтар туруорбут 12 000 солкуобайдаах «өйдөөх» чаһыны ылбыт. Бу да сырыыга устудьуон Иван Степанов бары көрүҥҥэ дэгиттэрин дакаастыыр – күлүүс нобуорун тутар.

Кууллаах сүүрүү

Ыараханы көтөҕөр даҕаны, көтөҕөн сүүрэр даҕаны уустук. Кыра сыыһа туттууттан-хаптыыттан эчэйии ылыахха сөп. Быйылгы многоборьеҕа «кууллаах сүүрүү» түһүмэҕэр кыра мөккүөр тахсан ылбыт. Ол курдук, кэлэр оонньууга бу түһүмэҕи кулун тардыһыытыгар уларытар толкуйдар үөскээбиттэрэ этиллэр.

Илии, сис күүһэ быһаарар көрүҥэр Айлан Николаев иннин кимиэхэ да биэрбэккэ бастакыны эрэллээхтик ылбыт. Инньэ гынан, «Тайфун» ЧОП  генаральнай директора Евгений Харитонов туруорбут телевизора ЯПК устудьуонугар тиксэриллибит. 2 миэстэ – күлүүс нобуорун ылбыт Владислав Корякин. Үс күүстээх иҥиирдээхтэргэ Иван Степановпыт хапсан, бу түһүмэххэ лобзиктанар.

Нам улууһугар кулун тутар 18 күнүгэр ыытыллыбыт многоборье тыҥааһыннаах киирсиилэрин түмүктэринэн, муҥутуур кыайыылаҕынан Иван Степанов ааттаммыт. Иван саха төрүт оонньууларыгар дьарыгын салгыырыгар, үүнэригэр-сайдарыгар Поповтар дьиэ кэргэн уу харчынан туруорбут 50 000 солк. бириистэрэ төһүү күүс буолан туһаҕа эрэ барыаҕа. Маны таһынан, кыайыылаахха Николай Попов анаабыт саха быһаҕа уонна кура, Түбэ нэһилиэгин наставниктара оҥотторбут дэйбиирдэрэ, кылынан тиһиллибит харысхаллар, Намнааҕы иккис нүөмэрдээх орто оскуола туруорбут бирииһэ ааттаан-суоллаан туттарыллыбыттар. Бу барыта Иван Степанов «Үрүҥ Уолан-2023» ааты үрдүктүк тутарыгар туоһулуур бэлиэлэр буолаллар.

Иккис кэрдиискэ тахсан турбут Мэҥэ Хаҥалас бөҕөһүгэр Арсен Федоровка Петр Попов бииргэ төрөөбүттэрэ 30 000 солкуобайы туттарбыттар.

Үһүс миэстэни Хатырыктан Анатолий Тимофеев ылбыт. Киниэхэ П. Попов олоҕун аргыһа Дария Петровна бииргэ төрөөбүттэрэ туруорбут 20 000 солкуобай туттарыллыбыт. Өссө төгүл этэбин, үһүс буолуу саамай үчүгэй! Манна спортсмен кыайыыга дьулуурун, тулуурун, майгытын-сигилитин бүтүннүү көрдөрөр.

«Тэрээһин үрдүк таһымнаахтык, биир тыынынан ыытылынна. Түбэ нэһилиэгин олохтоохторо, тэрилтэлэрэ, Поповтар дьиэ кэргэн, спонсордар биир сомоҕо буоллулар. «Дыгын оонньууларын» үс муҥутуур кыайыылаахтара: Юрий Эверстов, Николай Дьяконов, Иван Белолюбскай ыалдьыт буолбуттара эдэр уоланнарга төһүү күүс, долгутуулаах түгэн.

Инникитин үрдүк таһымнаах күрэхтэһиилэргэ «Үрүҥ Уолан-2023» кыттыылаахтарын көрүөхпүт диэн эрэнэбит. Маны этэн туран, күрэхтэһии урукку сыллар кыайыылаахтара Василий Дедов, Артем Варданян, Антон Тойтонов, Роман Заровняев, Дьулус Охлопков, Вячеслав Дьяконов курдук «Дыгын Оонньууларын» чыпчаалларын дабайыахтара диэн алгыс тылбытын аныыбыт», – кэпсиир Николай Петрович.

Үгүстэр этэллэрин курдук, бары усулуобуйа баар киин сиртэн кэлбит уоланнар бириистээх миэстэлэри ылаттаабыттара дакаастыыр. Физкультура учууталынан өр сылларга үлэлээбит, СӨ үөрэҕириитин туйгуна Петр Попов ыра санаата туолар: күрэхтэһииттэн тирэхтэнэн таһымнаах оонньууларга тиийэллэр, өрөспүүбүлүкэҕэ оҕолорго аналлаах спорт тэрээһиннэрэ элбииллэр. Сылын аайы ыытыллар «Үрүҥ Уолан-2023» многоборье улаатан эрэр уолаттарга киэҥ атыллары оҥороллоругар күүстээх өйөбүлү,  кынат үүннэрэрин  ырылаччы көрдөрөр.

«Үрүҥ Уолан» хантан силистэнэрий-мутуктанарый? Билиҥҥитэ иһигэр дириҥник киирбэтим. 2000 сыллаах «Дыгын оонньууларын» кыайыылааҕа Юрий Эверстов — Нам улууһугар бастакы Үрүҥ Уолан. Ол курдук, биһиги улууспутугар 1990 сыллаахха олунньу 23 күнүгэр 1 Хомустаах олохтооҕо, оччолорго ДОСААФ салайааччыта Евгений Прокопьев маҥнайгы Үрүҥ Уоланы ыыппыт эбит. Онно  Юрий Эверстов кыайан «Минск» матасыыкыл ылан өрөгөйдөөбүтүн саныыр. Кини кэнниттэн РЭС станцияҕа үлэлиир Граф Биэрэгиттэн Игорь Габышев оҥочо ылбытын өйдүүр.

«Уруккуну ахтан-санаан аастахха. СПТУ-га Иннокентий Баишев директор эрдэҕинэ, тус бэйэм үлэм суолунан 1990 сылларга училище устудьуоннарыгар ыыппыппыт. Дьиҥэ, маннык ааттаах күрэхтэһиини ол сылларга балачча тэрилтэ ыытан кэллэҕэ. Оттон республика ыччаттарыгар Үрүҥ Уолан 1991-93 сылларга ипподромҥа буолан турардаах», – диир Юрий Афанасьевич.

Оттон Нам оҕолоругар маҥнайгы «Үрүҥ Уолан» күрэхтэһии быһа холоон 1990-93 сылларга ыытыллыбытыгар кыайыылаахтарынан Нам улууһугар баһылыгы солбуйааччынан үлэлээн ааспыт Николай Слепцов уонна Николай Дьяконов ааттаналлар. Онтон Түбэ нэһилиэгиттэн Тимофей Пестряков, Аркадий Сивцев кыайа сылдьыбыттарын «Дыгын оонньууларын» кыайыылааҕа этэр. Бу кэнниттэн «Үрүҥ Уолан» тохтотулла сылдьыбыт кэмнэрдээх эбит. Учуутал Петр Попов бэйэтигэр сыал-сорук туруоран улаатан эрэр уолаттарга «Үрүҥ Уоланы» иккистээн төнүннэрэн сөргүппүтүн Николай Дьяконов ахтар.

Республика таһымыгар оҕолорго кыһыҥҥы өттүгэр икки күрэхтэһии ыытыллар – Намҥа уонна Уус Алдаҥҥа. Ол курдук, Уус Алдан Лөгөйүгэр «Добун» аҕа түмсүүтэ «Добун түһүлгэтэ» күрэхтэһиини тэрийбитэ үтүө үгэскэ кубулуйбут. Бэлиэтээтэххэ, «Добун түһүлгэтэ» иккис сылын Дьокуускайга ыытыллар. Лөгөй нэһилиэгэ  «Дыгын оонньууларын» сэттэ төгүллээх кыайыылааҕа Иван Белолюбскай дойдута буоларынан биллэр. Киэн туттар боотурдарбыт төрөөбүт-үөскээбит түөлбэлэригэр таһымнаах күрэхтэһиилэр ыытыллалларыттан ис-искиттэн үөрэҕин.

«Түбэҕэ «Үрүҥ Уолан-2023» турнир бары өттүнэн сатабыллаахтык салаллан барбытын хайгыыгын. Ол курдук, Петр Петрович Попову убаастыылларын, ытыктыылларын Нам улууһа көрдөрөр. Оҕолор сыаналаах бириистэри тутаннар харахтара уоттанан олороро. Төһө да биир күн ыгымын үрдүнэн, бөҕөстөр өттүллэриттэн бэртээхэй хатыһыылаах киирсиилэри көрөн астынныбыт. Санаан көр, 36 спорду кытта доҕордоһооччулар илиилэригэр бары өттүк харалаах, илии тутуурдаах дойдуларын быстылар. Хатас уола Иван Степанов күүһүн, быһыйын, сымсатын көрдөрөн сөптөөх үктэлгэ таҕыста диэн сыаналыыбын!

Оҕолорго күрэхтэһии сылтан сыл элбиир. Аны аҕыйах хонугунан икки бөлөҕүнэн кыргыттарга уонна уолаттарга республикаҕа бастыыр иһин күрэхтэһиини Манчаары Баһылай аатынан «Модун» спорт национальнай көрүҥнэрин киинэ тэрийээри турар. Сахабыт сиригэр бу икки күрэхтэһиилэри («Үрүҥ Уолан», «Добун түһүлгэтэ») таһынан, үөрэҕирии Министерствота республика үөрэнээччилэригэр өссө саас аайы «Өбүгэ оонньуутун» тэрийэр.

Онтон саха төрүт көрүҥнэригэр күрэхтэһиилэри биирдиилээн оскуолалар, нэһилиэктэр, улуустар бэйэлэригэр сөп түбэһиннэрэн оҥороллор. Ол курдук, кыһыҥҥы бириэмэҕэ саха төрүт көрүҥнэригэр буолар күрэхтэһиилэри толору ыытар кэккэ уустуктардаах: үс төгүл үскэ, 400 м сүүрүүгэ курдук түһүмэхтэргэ ыарырҕатар спорт саалалардаахпыт. Сүрүн ураты бу манна олоҕуран, кыһыҥҥылар биэстии көрүҥнээх буолаллар.

Дьэ, сайын кэлиитэ, Үрүҥ Тунах Ыһыахтарга Саха сирэ оҕолору да буоллун, эр да дьону буоллун бүтүннүү оонньотор, күрэхтэһиннэрэр», – диэн билиһиннэрэр Уйбаан Белолюбскай.

Николай Дьяконов, «Дыгын оонньууларын» алта төгүллээх кыайыылааҕа:

—  Попов Петр Петрович маҥнай Түбэҕэ кик-боксиҥҥа, тустууга баҕа өттүнэн дьарыктаан саҕалаабыт энтузиаст тренер. Бэйэҕит билэҕит, уол оҕо сырыыта киэҥ буолар. Сунтаартан төрүттээх күтүөппүт Петр Петрович ыһыллыы-тоҕуллуу кэмигэр эрдэттэн эр киһи олоҕор бэлэмнээх тахсарга үөрэппитэ: куһаҕан дьаллыгы батыспат; иирсээни күөртээн дьону аймаабат, араллааны иилэ хабан ылан күөдьүппэт буолуу. Ити курдук, биһиги көлүөнэ уолаттарга биирдии бэйэбитигэр мөҕөн-этэн буолбакка, сөптөөх тыл, сыһыан булан кэпсэппит, сүбэ биэрбит убаастабыллаах убай киһибит.

Уруккута улуус иһинэн ыытыллар «Үрүҥ Уолан» — республикатааҕы аһаҕас күрэхтэһиигэ кубулуйда. Үгүс уол оҕо күүтэр, кэтэһэр күрэхтэһиитэ бүгүҥҥү күҥҥэ Василий Манчаары аатынан «Модун» спорт национальнай көрүҥнэрин кииниттэн эмиэ үбүлэнэр буолла. Петр Попов оҕолоро аатын үйэтитэн тэрээһини ыыталлара кэрэхсэбиллээх. Үгүһү сүбэлээбит-амалаабыт учууталбыт аатынан ыытыллар күрэхтэһиини тэрийэртэн туора турбаппыт.

Бэлиэ күрэхтэһиини Түбэ нэһилиэгин дьоно-сэргэтэ бары биир киһи курдук хомуллан тэрийбиппититтэн өссө ордук үөрдүбүт. Эһиилги «Үрүҥ Уоланы» эмиэ Түбэҕэ оҥорорго сүбэлэстибит. Инники да өттүгэр республика таһымнаах оонньууну куруук Түбэҕэ оҥорор санаалар киирэллэр. Оччотугар нэһилиэги үөрдэр, сэргэхситэр, сомоҕолуур тэрээһиннэр буолуохтара – волейболга «Үрүҥ Күөл» Кубога уонна «Үрүҥ Уолан». Күрэхтэһиилэри көтүппэт анаан-минээн кэтээн көрөөччүлэр бу да сырыыга биһиги саалабытыгар бааллара. Маннык көстүүлэр нэһилиэнньэни дьарыктаах буолууга сирдиирин уонна тиийэрин өйдүөхтээхпит.